Chu Văn An 朱文安 (1292-1370) tự Linh Triệt 靈澤, hiệu Tiều Ẩn 樵隱,
tên thuỵ là Văn Trinh. Tên thật của Chu Văn An vốn là Chu An, được phong
tước Văn Trinh Công nên đời sau quen gọi là Chu Văn An. Ông người làng Văn
Thôn, xã Quang Liệt, huyện Thanh Ðàm (nay là huyện Thanh Trì, ngoại thành Hà
Nội).
Sau khi thi đậu thái học sinh, Chu Văn An không ra làm quan, chỉ ở nhà dạy
học. Học trò theo học rất đông. Phạm Sư Mạnh, Lê Bá Quát đều là học trò ông.
Năm Khai Thái đời Trần Minh Tông ông mới nhận chức Quốc Tử Giám tư nghiệp,
dạy cho thái tử học. Ðời Trần Dụ Tông (1341-1369), nhà vua mải mê chơi bời,
bỏ bê việc nước, bọn quyền thần thì lộng quyền, hà khắc, tham nhũng, Chu Văn
An bèn dâng sớ xin chém bảy tên nịnh thần, nhưng vua không nghe. Ông xin từ
chức, lui về ở ẩn tại núi Phượng Hoàng, làng Kiệt Ðặc, huyện Chí Linh. Ông
mất năm Thiệu Khánh thứ nhất đời Trần Nghệ Tông (1370), được vua làm lễ tế
và đặt tên thuỵ là Văn Trinh.
Tác phẩm: Chu Văn An từng có những tác phẩm như Thất trảm sớ, Tiều Ẩn thi
tập, Tiều Ẩn quốc ngữ thi tập, Tứ thư thuyết ước, nhưng cho đến nay mới chỉ
tìm được 12 bài thơ chép trong Toàn Việt thi lục.
(Trích từ: thivien.net)
|
恭和御制洞章
庭舞胎禽雲掩關，
露華嚥罷覺清寬。
碧桃華下渾無事，
時倩東風掃石壇。
Cung hoạ ngự chế động chương
Đình vũ thai cầm vân yểm quan,
Lộ hoa yến bãi giác thanh khoan.
Bích đào hoa hạ hồn vô sự,
Thời thiến đông phong tảo thạch đàn.
Dịch nghĩa
Kính hoạ thơ vua
Hạc múa ở sân, mây che ngoài cửa,
Nuốt hoa sương rồi cảm thấy khoan khoái nhẹ nhàng.
Dưới hoa bích đào lòng thanh thản,
Thỉnh thoảng mượn ngọn gió đông quét sạch phiến đá dùng làm chỗ ngồi.
|
Kính hoạ thơ vua Hạc múa trong sân, mây cửa ngoài, Uống nước hoa sương cảm khoan thai. Dưới hoa bích đào lòng vô sự, Mượn gió đông kia quét chỗ ngồi. (Bùi Phạm Thành - 15 tháng 12, 2020) |
|
題揚公水華亭
上人遠公裔，
朗悟有高識。
屢結白社盟，
為愛青蓮色。
方塘貯碧漪，
環以芙蕖植。
上構水華亭，
意與蓮比德。
好風時一來，
滿座聞芳馥。
隱幾觀眾妙，
悠然心自得。
不知清淨身，
已在荷華側。
明月相友朋，
閒雲同偃息。
渴傾珠露飲，
飢摘玉房食。
回頭謝世紛，
逍遙遊八極。
Đề Dương công Thuỷ Hoa đình
Thượng nhân Viễn công duệ,
Lãng ngộ hữu cao thức.
Lũ kết Bạch Xã minh,
Vị ái thanh liên sắc.
Phương đường trữ bích y,
Hoàn dĩ phù cừ thực.
Thượng cấu Thuỷ Hoa đình,
Ý dữ liên tỷ đức.
Hảo phong thời nhất lai,
Mãn toạ văn phương phức.
Ẩn kỷ quan chúng diệu,
Du nhiên tâm tự đắc.
Bất tri thanh tĩnh thân,
Dĩ tại hà hoa trắc.
Minh nguyệt tương hữu bằng,
Nhàn vân đồng yển tức.
Khát khuynh châu lộ ẩm,
Cơ trích ngọc phòng thực.
Hồi đầu tạ thế phân,
Tiêu dao du bát cực.
Dịch nghĩa
Đề đình Thuỷ Hoa của Dương Công
Thượng nhân là dòng dõi của Viễn công,
Hiểu biết một cách sáng suốt, có kiến thức cao.
Luôn kết lời minh ước ở Bạch Xã,
Vì yêu sắc sen xanh.
Ao vuông chứa đựng nước trong biếc,
Xung quanh trồng toàn sen.
Trên ao dựng ngôi đình Thuỷ Hoa,
Ý chừng muốn sánh đức với sen.
Gió mát thường xuyên thổi tới,
Làm thơm ngát khắp ngôi đình.
Tựa bên ghế để quan sát mọi điều huyền diệu,
Lâng lâng cảm thấy thoải mái trong lòng.
Chẳng biết tấm thân thanh tịnh,
Đã ở bên cạnh đoá hoa sen.
Trăng sáng cùng làm bạn với mình,
Mây nhàn cùng ta nghỉ ngơi.
Khát thì nghiêng rót những hạt sương châu để uống,
Đói thì lấy những chùm quả bằng ngọc mà ăn.
Ngoảnh lại quên hết mọi rắc rối ở đời,
Để nhởn nhơ vui chơi tám cõi.
|
Đề Thơ Căn Nhà Trên Ao Sen Của Dương Công Ngài thuộc dòng Viễn công, Sáng suốt, cao kiến thức. Với Bạch Xã kết minh, Yêu thích sen thanh sắc. Ao vuông chứa nước biếc, Trồng đầy sen thơm phức. Trên ao căn nhà nhỏ, Cùng sen so sánh đức. Gió mát thường xuyên tới, Hương hoa sen thơm phức. Ngồi xem điều ảo diệu, An nhiên lòng tự đắc. Biết chăng thân thanh tịnh,
Đã cùng hoa đối mặt.
Trăng sáng cùng làm bạn,
Mây nhàn cùng yên giấc.
Khát uống giọt sương châu,
Đói ăn chùm quả ngọc.
Quên mọi điều rắc rối,
Vui chơi khắp thế tục.
(Bùi Phạm Thành - 15 tháng 12 năm 2020)
|
|
江亭作
江亭獨立數歸舟，
風急灘前一笛秋。
斜日吟殘紅淡淡，
暮天望斷碧悠悠。
功名已落荒唐夢，
湖海聊為汗漫遊。
自去自來渾不管，
滄波萬頃羨飛鷗。
Giang đình tác
Giang Đình độc lập sổ quy châu,
Phong cấp than tiền nhất địch thu.
Tà nhật ngâm tàn hồng đạm đạm,
Mộ thiên vọng đoạn bích du du.
Công danh dĩ lạc hoang đường mộng,
Hồ hải lưu vi hãn mạn du.
Tự khứ tự lai hồn bất quản,
Thương ba vạn khoảnh tiện phi âu.
Dịch nghĩa
Cảm tác ở bên sông
Đứng một mình ở Giang Đình đếm thuyền về,
Trước ghềnh, gió gấp, một tiếng sáo gợi cảm thu.
Thơ đã tàn, mặt trời xế bóng, ánh hồng nhàn nhạt,
Trông suốt trời chiều, màu biếc mênh mông.
Công danh đã rơi vào giấc mộng hoang đường,
Tạm dạo chơi lang thang miền hồ hải.
Đi lại tự mình, chẳng gì trói buộc,
Thèm cảnh chim âu bay liệng trên muôn khoảng sóng xanh.
|
Cảm tác ở bên sông Đứng đếm thuyền về bến Giang Đình, Sáo thu trong gió dập đầu ghềnh. Ngày tàn, thơ lắng trời hồng nhạt, Trời chiều, nhìn ánh biếc mông mênh. Công danh đã rớt vào hoang mộng, Hồ hải rong chơi khắp mọi miền. Đi lại tự ta không trói buộc, Như cánh chim âu lướt sóng triền. |
|
靈山雜興
萬疊青山簇畫屏，
斜陽淡抹半溪明。
翠蘿徑裏無人到，
山鵲啼煙時一聲。
Linh sơn tạp hứng
Vạn điệp thanh sơn thốc hoạ bình,
Tà dương đạm mạt bán khê minh.
Thuý la kính lý vô nhân đáo,
Sơn thước đề yên thời nhất thanh.
Dịch nghĩa
Vịnh cảnh núi Chí Linh
Muôn lớp núi xanh tụ lại như bức bình phong vẽ,
Bóng chiều nhạt dọi tới sáng nửa lòng khe.
Trong lối cỏ biếc, không người đến,
Thỉnh thoảng một tiếng chim thước kêu trong khói mù.
|
Vịnh cảnh núi Chí Linh Muôn lớp núi xanh như tranh vẽ, Bóng chiều soi nhạt nửa lòng khe. Trong đường cỏ biếc không người đến, Một tiếng chim kêu thoảng vọng về. (Bùi Phạm Thành - 15 tháng 12 năm 2020) |
|
鱉池
水月橋邊弄夕暉，
荷花荷葉靜相依。
魚遊古沼龍何在，
雲滿空山鶴不歸。
老桂隨風香石路，
嫩苔著水沒松扉。
寸心殊未如灰土，
聞說先皇淚暗揮。
Miết trì
Thuỷ nguyệt kiều biên lộng tịch huy,
Hà hoa hà diệp tịnh tương y.
Ngư du cổ chiểu long hà tại?
Vân mãn không sơn hạc bất quy.
Lão quế tuỳ phong hương thạch lộ,
Nộn đài trước thuỷ một tùng phi.
Thốn tâm thù vị như hôi thổ,
Văn thuyết tiên hoàng lệ ám huy.
Dịch nghĩa
Ao Rùa
Trăng nước bên cầu đùa giỡn bóng chiều hôm,
Hoa sen, lá sen, yên lặng tựa nhau.
Cá bơi ao cổ, rồng ở chốn nào?
Mây đầy núi vắng, hạc chẳng thấy về!
Mùi quế già bay theo gió làm thơm ngát con đường đá,
Rêu non đẫm nước che lấp cánh cửa thông.
Tấc lòng này vẫn chưa nguội lạnh như tro đất,
Nghe nói đến Tiên hoàng luống gạt thầm giọt lệ.
Miết Trì: nghĩa đen là ao ba ba (rùa). Ao này xưa ở trong
núi Côn Sơn, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Hưng. Trong Công Dư Tiệp Ký,
Vũ phương Đề cho biết: “Núi Phượng Hoàng (trong dãy Côn Sơn), xã
Kiệt Đặc, huyện Chí Linh, thâm u tịch mịch. Núi Voi đối lập, dòng
Miết chảy ngang... Đời Trần, Tiều Ẩn tiên sinh dâng Thất Trảm Sớ, bỏ
quan về nhà. Tiên sinh ưa sơn thuỷ Chí Linh, đến làm nhà ở nơi núi
này. Việt Âm Thi Tập chép những bài thơ Miết Trì, Thanh Lương đều là
vịnh những thắng cảnh vùng ấy.” Nhưng nay ao Miết Trì đã mất.
|
Ao Rùa Bóng chiều trăng nước bỡn bên cầu, Hoa sen cùng lá lặng bên nhau. Cá bơi ao cổ, rồng đâu tá? Mây đầy núi vắng, hạc nay đâu. Mùi quế già bay thơm đường đá, Cửa thông rêu phủ cũng xanh mầu. Lòng này chưa nguội như tro đất, Tiên hoàng xưa cũng nhỏ lệ sầu. (Bùi Phạm Thành - ngày 15 tháng 12 năm 2020) |
|
月夕步仙遊山松徑
緩緩步松堤，
孤村淡靄迷。
潮回江笛迥，
天闊樹雲低。
宿鳥翻清露，
寒魚躍碧溪。
吹笙何處去，
寂寞故山西。
Nguyệt tịch bộ Tiên Du sơn tùng kính
Hoãn hoãn bộ tùng đê,
Cô thôn đạm ái mê.
Triều hồi, giang địch quýnh,
Thiên khoát, thụ vân đê.
Túc điểu phiên thanh lộ,
Hàn ngư dược bích khê.
Xuy sinh hà xứ khứ,
Tịch mịch cố sơn tê (tây)?
Dịch nghĩa
Đêm trăng dạo bước trên đường thông
Thong thả dạo bước trên con đê trồng thông,
Xóm vắng mờ trong làn khói nhạt.
Nước triều xuống, tiếng sáo bên sông xa vẳng,
Trời rộng, mây là là ngọn cây.
Chim đêm cựa mình trong làn sương trong,
Cá lạnh nhảy trong khe biếc.
Người thổi sênh đi nơi đâu,
Phía tây núi cũ vắng vẻ?
Xuy sinh: Thổi ống sênh. Người thổi ống sênh là Vương Tử Tấn
王子晋 (tự Tử Kiều 子喬), con vua Chu Linh Vương 周靈王, tính ưa
thổi ống sênh làm tiếng như chim phượng hoàng kêu, gặp người đạo sĩ
đem lên núi học thành tiên (Theo Liệt tiên truyện 列仙傳 của Lưu
Hướng 劉向).
Núi Tiên Du tức núi Phật Tích, nay thuộc huyện Tiên Du, tỉnh
Bắc Ninh.
|
Đêm trăng dạo bước trên đường thông
Thong thả trên đường đê,
Khói mờ che xóm quê.
Nước xuống, vẳng tiếng sáo,
Ngọn cây, mây tụ về.
Chim đêm trở mình lạnh,
Cá lạnh nhảy trong khe.
Xuy sinh giờ đâu nhỉ
Núi tây cũ vắng vẻ.
(Bùi Phạm Thành - ngày 15 tháng 12 năm 2020)
|
